روانشناسی نوجوانان|درک صحیح +شناخت ویژگی های دوران نوجوانی|دانش گذار

یکی از دوره‌های حساس در زندگی افراد، دوران نوجوانی است که آگاهی و شناخت از این دوران و ویژگی‌های آن ضروری می‌باشد. شناخت ویژگی های نوجوان و درک صحیح از این ویژگی‌ها به والدین و اطرافیان کمک می‌کند تا بتوانند به گونه صحیح تری با نوجوان خود برخورد کنند.اگر به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه هستید با دانش گذار همراه شوید.

دوره نوجوانی از مهم ترین و حساس ترین دوره های زندگی انسان به شمار می رود؛ زیرا در این دوران به دنبال یافتن هویت خویش، در مسیر شکل دادن به شخصیتی متکی به خود گام برمی‌دارد. سؤالات متعددی نیز در ذهن نوجوان نقش می بندند که چنانچه نتواند پاسخی مناسب برای آن ها بیابد، چه بسا ممکن است شخصیتی متزلزل و احیاناً دو گانه پیدا کند. بنابراین، شناخت جنبه های مهم جسمانی، روانی، اجتماعی، عقلانی و اخلاقی نوجوانان این توانایی را به نوجوان و اطرافیان او می دهد تا شیوه صحیح برخورد با تغییرات جسمی ـ روانی به وجود آمده را بدانند و تا حدی از بروز ناسازگاری های خاص این دوران جلوگیری نمایند. این مقاله نیم نگاهی به جنبه های مهم شخصیت نوجوانان انداخته است.

دوره نوجوانی همزمان است با دوره بلوغ؛ یکی از بحرانی ترین دوره های زندگی. در دوره بلوغ، تغییرات گوناگونی در ابعاد شخصیتی نوجوان رخ می دهد که هرکدام به نوعی می تواند بر او اثر بگذارد و حتی گاهی شخصیت او را دگرگون سازد.

پیدایش تغییرات سریع جسمانی و رشد غده های جنسی و توانایی تولید مثل می تواند عواطف، کردار، رفتار و شخصیت نوجوانان را تحت تأثیر قرار داده و باعث جلب علاقه یا برعکس، نگرانی و احساس کهتری یا حقارت نزد آنان شود. با توجه به این شرایط و تغییرات همزمان است که دوره نوجوانی را بحران رشد می نامند. عوامل زیستی، روانی و اجتماعی تواماً در بروز دوره نوجوانی که از بحرانی ترین ادوار زندگی است دخالت دارد.

این نوشتار، به برخی از این جنبه ها اشاره دارد. اما پیش از ورود به اصل بحث، توجه به چند نکته لازم است:

۱ـ بحران بلوغ:

فرایند بلوغ یکی از بحرانی ترین دوره های زندگی هر فرد است. استانلی هال، (Stanly Hall) که به پدر روانشناسی بلوغ معروف است، این مرحله را «دوران طوفان و فشار» می نامد. نوجوان در این دوره، تمایلات و خواهش های متضادی دارد. مثلاً با این که می خواهد با دوستان باشد، به تنهایی نیز علاقمند است.

روسو دوره بلوغ را تولد مجدد می داند. او می گوید: وقتی فرد به دوره بلوغ می رسد مثل این است که فرد دیگری با خصوصیات بدنی و روانی متفاوتی در وی به وجود آمده است.

در هفت سال سوم زندگی که دوران بلوغ و جوانی است، تحولات سریعی در جسم و جان نوجوان پدیدار می گردد و در مدت کوتاهی اندام و افکارش به کلی تغییر می کند. دوره نوجوانی و بلوغ به سنین بین ۱۲ تا ۱۸ سالگی اطلاق می شود. این دوره یکی از بحرانی ترین دوره هاست. گاهی گذشتن از مرز کودکی و رسیدن به قلمرو بلوغ با نابسامانی های فراوانی همراه است. در این دوره، نوجوان نه دیگر کودک به حساب می آید و نه هنوز به درستی بالغ گردیده است. وی در مرز بین این دو مرحله (کودکی و بزرگسالی) قرار می گیرد و با فشارها و انتظارات خاص هر دوره روبه رو می شود؛ از سویی، اگر کار کودکانه بکند او را ملامت می کنند که بزرگ شده است و این کار در شأن او نیست و از سوی دیگر، معمولاً با او مانند بزرگسالان رفتار نمی شود. در زندگی، نقش کودک و بزرگسال، هرکدام مشخص است و می دانند چه کاری باید انجام دهند، ولی نوجوان در وضع روحی مبهم و پیچیده ای به سر می برد؛ او به درستی نمی دانند چه باید بکند.

2ـ نوجوانی:

اصطلاح «نوجوانی» (Adolesence) در مقایسه با کلمه « بلوغ» معنای وسیع تری دارد و دوران مهمی از زندگی انسان را شامل می شود. سنین بین ۱۲ ـ ۱۸ سالگی ، که سنین نوجوانی است، خود به سه قسم می شود:

الف. اهمیت نوجوانی از دیدگاه دانشمندان : افلاطون این دوره را دوره شراب زدگی روان می داند که احساسات و عواطف بر افکار فرد چیره می شود.

روسو می گوید: نوجوانی تولد ثانوی است. استانلی هال معتقد است، نوجوانی دوره طوفان و فشار بوده و نوجوانی یک جهش ناگهانی است.

کورت لوین آلمانی هم اعتقاد دارد که کودک و بزرگسال، هرکدام یک نوبت، بارکودکی و بزرگسالی را بر دوش می کشند ، ولی نوجوان مجبور است یکجا بار هر دو را بر دوش بکشد ، زیرا متعلق به هردو می باشد.

ب. اهمیت نوجوانی از نظر اسلام : اسلام این موضوع را از دو جنبه مثبت و منفی مد نظر قرار داده است: در جنبه مثبت ، به نظر اسلام ، نوجوانی دوره قوت و توانایی است که در بین دو دوره ضعف و ناتوانی (کودکی و پیری) قرار گرفته :« الله الذی خلقکم من ضعف ثم جعل من بعد ضعف قوه ثم جعل من بعد قوه ضعفا و شیبه یخلق ما یشاء و هو العلیم القدیر .» ( روم ۵۴)

ویژگی های شخصیتی مهم نوجوان

یکی از دوره‌های حساس در زندگی افراد، دوران نوجوانی است که آگاهی و شناخت از این دوران و ویژگی‌های آن ضروری می‌باشد. شناخت ویژگی های نوجوان و درک صحیح از این ویژگی‌ها به والدین و اطرافیان کمک می‌کند تا بتوانند به گونه صحیح تری با نوجوان خود برخورد کنند. همچنین خود نوجوان نیز می‌تواند به خودآگاهی دست یابد و به رشد بیشتر خود کمک کند. ما در ادامه قصد داریم به بیان ویژگی های نوجوانان بپردازیم پس تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.

  1- انرژی، هیجان و تجربیات متفاوت از ویژگی های نوجوان

همانطور که در بالا اشاره کردیم، در دوران نوجوانی هر فردی شرایط مختلفی را تجربه می‌کند. هیچ کدام از نوجوانان مثل هم نیستند و هر کدام سال‌های نوجوانی خود را به صورت کاملاً منحصر به فرد تجربه می‌کنند. تأثیرات والدین و ویژگی‌های فرهنگی از طرق مختلف بر رشد نوجوانان تأثیر می‌گذارد. با این حال، همه آن‌ها به طرف تغییرات هورمونی و تغییرات جسمی که به شکل‌گیری احساس استقلال و هویت آن‌ها کمک می‌کند، می‌روند.

  2-مستقل، احساسی و عصبی

برخی از نوجوانان در این دوران تمایلات بسیار زیادی برای استقلال پیدا می‌کنند. از طرفی دیگر ممکن است به دلیل همین تمایل خلق و خو، رفتارهای عجیبی به همراه پرخاشگری از خود نشان دهند. اگرچه همه نوجوانان عصبانی نمی‌شوند اما بیشتر آ‌ن‌ها این احساسات ضد و نقیض را تجربه می‌کنند. احساس استقلال در دوران نوجوانی یک نوع اعلام زنگ است که فرد می‌تواند در دوران بزرگسالی از پس زندگی شخصی خودش برآید.

نوجوانان با احساس استقلال، با مفهوم هویت شخصی آشنا می‌شوند. البته گاهی بر سر همین احساس با خانواده خود دچار بحث‌های کلامی و در موارد بسیار حاد آن فرد به برخورد فیزیکی هم دست می‌زند. البته والدین در کنترل این احساس خشم و عصبانیت نوجوان خود می‌توانند نقش بسیار مهمی را ایفا کنند.

  3-پرانرژی، پرماجرا و ریسک پذیر از ویژگی های نوجوان

در این دوران الگوهای خواب فرد ممکن است تغییر کند چون نوجوانان غالباً پر از انرژی هستند و ترجیح می‌دهند دیرتر از دیگران بخوابند. همچنین بروز رفتارهای ماجراجویانه و یا ریسک پذیر غیرمعمول نیست. نوجوانان غالباً نیاز به هیجان و ماجراجویی دارند که بعضی اوقات باعث می‌شود آن‌ها از خطرات احتمالی درگیر در فعالیت‌های ریسک پذیری، مانند آزمایش مواد مخدر غافل شوند.

  4-رشد فکری از ویژگی های نوجوان

نوجوانان در دوران نوجوانی از نظر فکری رشد می‌کنند و به کمک مشاور تحصیلی قادر به شروع ترسیم اهداف برای زندگی خود هستند. توانایی درک و استدلال انتزاعی افزایش می‌یابد. نوجوانان شروع به در نظر گرفتن و مفهوم سازی امکاناتی برای موقعیت‌های فرضی می‌کنند. برخی از نوجوانان ممکن است شروع به زیر سؤال بردن نظرات والدین خود کنند و همچنین از بحث و گفت‌وگو درباره ایده‌ها لذت ‌ببرند. با این حال، تکانشگری اغلب بر رشد فکری پیروز می‌شود و نوجوانان اغلب قبل از فکر کردن به پیامدهای موضوعی، مستقیماً عمل می‌کنند که این مهم گاهی اوقات برایشان دردسرهایی را ایجاد می‌کند.

من مرکز جهان هستم

در این دوران نوجوانان به این نتیجه می‌رسند که همه چیز و همه کس در این دنیا اشتباه می‌کند و تنها آن‌ها هستند که حرف درست را می‌زنند و عملکرد قوی‌ دارند. این احساس این قدرت را به آن‌ها می‌دهد که خود را در مرکز جهان تصور کنند. آن‌ها به این باور می‌رسند که انرژی، توانایی و قدرت وصف ناپذیری دارند. این مهم زمینه‌ای است که اعتماد به نفس افراد را بالا می‌برد و آن‌ها را برای آینده و زندگی در شرایط مختلف آماده می‌کند.

لازم به ذکر است معمولاً به دلیل این ویژگی آن‌ها حرف‌ها و افکار پدر و مادر و اطرافیان خود را قبول ندارند و ممکن است بر سر هر چیزی با آن‌ها مخالفت کنند. لذا والدین باید بهترین عملکرد و رفتار را از خود نشان دهند، تا نوجوان در مقابلشان جبهه‌گیری نکند و اعمال خشونت آمیزی از خود نشان ندهد.

هر زمان احساس کردید در هر زمینه ای نیاز به راهمنایی دارید مشاوران تحصیلی تلفنی و مشاوران تحصیلی آنلاین با چت رایگان در دانش گذار آماده هستند تا به سوالات شما عزیزان پاسخ بدهند .

کلام آخر

نوجوانان به دلیل تغییرات هورمونی و رشدی که در بدنشان رخ می‌دهد، موارد تازه‌ای را تجربه می‌کنند. برای اینکه این دوران به راحتی و با مشکلات کمتری به اتمام برسد، والدین باید آموزش دیده و در مقابل هر رفتاری بهترین عملکرد را از خود نشان دهند. حتی اگر نوجوان شما بدترین کارها را در این دوران انجام داد، هرگز او را تنها نگذارید و حامی همیشگی‌اش باشید.

منبع