امروزه راهنمایی و مشاوره به صورت حرفه ای کمکی به افرادی است که در رشد، سازگاری، تصمیم گیری، روابط خانوادگی، مهارت های اجتماعی و شیوه ی زندگی مشکلاتی دارند. مشاوره، کمک می کند تا راه حل مناسبی برای مشکلات بیابند. دانش گذار با تمام تلاش خود بیانگر اهمیت مشاوره تحصیلی فرزند به والدین محترم می باشد .
مشاوره تحصیلی
امروزه راهنمایی و مشاوره به صورت حرفه ای کمکی به افرادی است که در رشد، سازگاری، تصمیمگیری، روابط خانوادگی، مهارت های اجتماعی و شیوه ی زندگی مشکلاتی دارند. مشاوره، کمک می کند تا راه حل مناسبی برای مشکلات بیابند.
در این میان، مشاوره تحصیلی به جهت نقش مهم تربیت نیروی انسانی آینده، از اهمیت زیادی برخودار است.
وظیفه ی مشاور تحصیلی، در آماده کردن دانش آموزانی که نیروی انسانی فردا تلقی می شوند، برای مواجهه و سازگاری با مقتضیات قرن اخیر که از حساسیت ویژه ای برخوردار است بسیار حساس و سنگین است.
اضطراب، افسردگی، مصرف مواد مخدر، رفتارهای نابهنجار، مشکلات تحصیلی، گرایش ارتباط با جنس مخالف و… از عمده ترین مشکلات روانی اجتماعی دانش آموزان است؛ به طوری که بیش از 32 درصد دانش آموزان از نوعی مشکل اجتماعی روانی رنج می برند.
اهداف تحصیلی دانش آموزان زمانی تحقق خواهند یافت که برنامه ها و محتوای آموزشی با توجه به نیازها و امکانات دانش آموزان تهیه و اجرا گردند. از طریق «خدمات راهنمایی و مشاوره» می توان توانایی ها و نیز محدودیت های دانش آموزان را شناخت و از امکانات موجود حداکثر استفاده را به عمل آورد.
مشاور تحصیلی، با شناخت دانش آموزان در زمینه های گوناگون می تواند آنان را به رشته های تحصیلی مناسب راهنمایی کند و آنان را در حل مشکلات یاری دهد.
گرچه آشنایی معلم با فنون راهنمایی، تدریس و عملکرد، او را مؤثر و پربار می سازد؛ ولی معلم به تنهایی نه می تواند و نه فرصت دارد به تمام مسایل و مشکلات روانی، خانوادگی و تحصیلی دانش آموزان رسیدگی کند و برای هر کدام راه حل ارایه دهد.
از این رو، مشاور تحصیلی آنلاین با همکاری معلم، خانواده و مسئولان مدرسه میتواند دانش آموزان را در جهت رفع مشکلات تحصیلی و خانوادگی و روانی و تأمین ثبات عاطفی یاری دهد و در نهایت، نیل به اهداف آموزش و پرورش را ممکن سازد.
مشاوره، فرایند «انجام کاری برای کسی» نیست، بهترین توصیف مشاوره، تعریف آن به صورت «فرایندی تعاملی و متقابل» است. تعاریف متعددی در مورد مشاوره مطرح شده که در این جا به یکی از این تعاریف بسنده می شود.
«مشاوره، تعامل در شرایط درمانی است که اساسأ بر صحبت در مورد ارتباطات، باورها و رفتاری تأکید دارد، که از طریق آن مسئله ی مشاهده شده ی دانش آموز به شکلی مناسب شرح داده شده، بیان می شود یا به روشی مناسب یا مؤثر دوباره مطرح می شود و در آن راه حل های جدید حاصل آمده و مسئله، معنای جدیدی می گیرد»
فایده و اهمیت مشاوره و راهنمایی
راهنمایی دانش آموزان یک فراگرد بسیار مهم و استثنایی در حل مشکلات و معضلات آنان است.
اهداف راهنمایی تحصیلی در هر دوره ی تحصیلی باید با خصوصیات رشد و نیازهای دانش آموزان و با اهداف آموزش و پرورش منطبق و هماهنگ باشد. راهنمایی تحصیلی دانش آموزان در مدارس ابتدایی بسیار مهم است و جنبه ی پیش گیری دارد.
در این دوره، مشاور، به رفع کمبودها، اشکالات و آموزش مهارت های اساسی اقدام می کند تا از بروز مشکلات تحصیلی و رفتاری در آینده پیش گیری کند.
مشاور می تواند با گذراندن یک دوره ی آموزشی، راهنمایی تحصیلی دانش آموزان ابتدایی را با موفقیت انجام دهد.
از جمله ی اهداف مشاوره و راهنمایی تحصیلی در دوره های ابتدایی :
- تشویق
- کنجکاوی
- گسترش دامنه ی خلاقیت و استدلال کودک
- آماده ساختن دانش آموز به استفادهی بهینه از مفاهیم آموزشی
- ارایه ی اطلاعات ضروری درباره ی مدرسه،
- آموزش مهارت های تحصیلی به دانش آموزان و کمک به آنان برای کاربرد آن ها
- آموزش شیوه های صحیح استفاده از اوقات فراغت
- کمک به معلمان و والدین برای شناخت و کار کردن درست با دانش آموز
خواندن مقاله اهمیت مشاوره تحصیلی پیشنهاد ویژه دانش گذار برای شما عزیزان
مشاوره تحصیلی وسیله ای برای زسیدن به هدف های آموزش
از آن جایی که دانش آموزان در هر دوره ی تحصیلی ممکن است در زمینه ی تحصیلات با مشکلاتی مواجه شوند و از ادامه ی تحصیل و فعالیت مفید و سازنده بازبمانند و موفقیتی به دست نیاورند، حضور مشاور برای شناسایی علل مشکل و در جهت رفع آن و هم چنین ایجاد محیطی سالم برای رشد و یادگیری، بسیار مؤثر بوده است.
در همین راستا «راهنمایی تحصیلی موجب بازدهی و کارآمدی بیش تر نظام آموزشی، افزایش پیش رفت و کاهش افت تحصیلی، تقلیل مشکلات رفتاری دانش آموزان، ایجاد جو سالم و صمیمی بین دانش آموزان و کارکنان مدرسه، آشنایی معلمان با روش های صحیح تربیتی و برقراری ارتباط نزدیک با فرزندان، تهیه و اجرای فعالیت های مکمل برنامه بر اساس استعدادها و رغبت های دانش آموزان، برگزاری کلاس های آموزش ضمن خدمت ضروری برای معلمان و آگاهی شاگردان از رابطه ی بین رشته های تحصیلی با مشاغل متعدد می شود.»
از این رو می توان ادعا کرد که مشاره و راهنمایی تحصیلی وسیله ای تسهیل کننده برای رسیدن به هدف های آموزش و پرورش قلمداد می شوند.
ضرورت مشاوره ی تحصیلی
ضرورت نقش راهنمایی در آموزش و پرورش ( The need for academic counseling)افراد به حدی است که عده ای از صاحب نظران آن را نوعی تعلیم و تربیت گفته اند و بعضی راهنمایی را تسهیل کنند ه ی جریان تعلیم و تربیت می دانند.
مهم ترین عواملی که در ضرورت راهنمایی و مشاوره تحصیلی تلفنی و توسعه ی آن در نظام های آموزش و پرورش مؤثر بوده اند عبارت است از:
– توجه به اصالت دانش آموز و آموزش و پرورش وی.
– وجود تفاوتهای فردی در دانش آموزان و ضرورت شناخت و توجه به این تفاوت ها در امر آموزش و پرورش.
– وجود استعدادهای عمومی و اختصاصی در دانش آموزان و ضرورت شناخت و پرورش تدریجی و سنجش آن ها.
-رشد جمعیت و افزایش گرایش ها و علاقه مندی به تحصیل در سطوح مختلف و گسترش علوم و تکنولوژی.
– تراکم و تنوع واحدهای درسی در رشته های تحصیلی و ضرورت انتخاب مناسب.
– توسعه ی مشاغل و حرفه و ضرورت انتخاب شغل مناسب.
– تغییر نگرش ها و ارزش ها نسبت به انتخاب رشته تحصیلی و انتخاب شغل.
– گسترش نیازهای جامعه به نیروی انسانی در سطوح مختلف مهارت.
– وجود مسایل و مشکلات جسمانی، عاطفی، اجتماعی، رفتاری، تحصیلی و خانوادگی در دانش آموزان.
اهداف مشاوره ی تحصیلی
اهداف مشاوره ( Objectives of academic counseling )می تواند مختص به شرایط با فعالیت های خاص باشد و نیز بر اهداف کلی از مشاوره در مدارس تأکید داشته باشد. «اهداف اصلی مشاوره، شامل موارد زیر است:
1. در ابتدا، ایجاد رابطه ی نزدیک با دانش آموز از طریق گفت وگو، (صحبت کردن، گوش دادن و توجه به چیزی که وی نگفته است).
2. فرا خواندن یا دادن اطلاعات با ارایه ی چیزی که دانش آموز می خواهد بداند و آنچه که دیدگاه و آرزوهای او در ارتباط با مدرسه و خانواده است. در واقع شناخت نگرانی های دانش آموز و اهمیت دادن به مسائل او با شنیدن صحبت های دانش آموز در مورد نگرانی هایش.
3. بررسی ارتباط با خانواده، دوستان و مدرسه ی دانش آموز، از دیگر وظایف مشاور است. این که چه شخص دیگری مسئله را می داند؟ و چه کسی و از چه راهی می تواند مؤثرتر عمل کند؟ در حل مشکل دانش آموز می تواند مفید باشد.
4. در نهایت وظیفه ی مشاور، کمک به کنترل نگرانی ها از طریق یاری به دانش آموز در دیدن موقعیت از دیدگاه های متفاوت، افزایش و ارتقای نظریه های شناخته شده از طریق آن است»
نقش مشاور در امور تحصیلی
دانش آموزان در جریان تحصیل با مشکلات زیادی مواجه می شوند که مشاور می تواند در رفع این مشکلات کمک های مؤثری به دانش آموزان ارایه دهد که پاره ای از این مشکلات را می توان به شرح زیر شمرد:
ضعف پایه ی تحصیلی:
در مورد چنین دانش آموزانی مشاور باید برای فراگیری دروس پایه از نقطه ای که ضعف دارد برنامه ریزی کند و با کمک خانواده، ضعف پایه ای او را جبران کند. فشار آوردن و وادار کردن دانش آموز به زحمات شبانه روزی در سطح بالای تحصیلی بدون توجه به پایه بی فایده است. آماده کردن دانش آموز و اولیای وی برای چنین برنامه ای نیاز به جلسات مشاوره ای دارد که متولی آن مشاور مدرسه است.
کمبود انگیزه ی تحصیلی:
برخی از دانش آموزان از نظر هوشی در حد طبیعی هستند و ظرفیت لازم برای یادگیری را دارند؛ اما انگیزه ای برای درس خواندن ندارند. در مورد این گونه دانش آموزان که تعدادشان نیز کم نیست، مشاور باید علت تنبلی را جست وجو و برای درس خواندن آن ها ایجاد انگیزه کند.
مشاوران با همکاری سایر عوامل آموزشی و پرورشی می توانند در سه سطح پیش گیری اولیه، ثانویه و ثالث اقدام به فعالیت کنند. مدرسه مکان مناسبی برای اجرای برنامه های پیش گیری از مشکلات روانی و عاطفی است و بخش مهمی از رسالت مدرسه به آموزش سازگاری عاطفی فرد در زندگی اختصاص دارد.
لذا مدرسه بهترین فضا و فرصت برای آموزش ترویج شیوه های سازگاری صحیح در زندگی فردی و اجتماعی است.
مشاوران در بعد پیگیری اولیه با آموزش مهارت های زندگی و با ارایه ی خدمات راهنمایی، مشاوره و اطلاع رسانی در زمینه های تربیتی، تحصیلی و شغلی و تسهیل روند ارضای نیازهای اساسی دانش آموزان، از جمله شکوفایی استعدادها و توان مندی ها، احساس خود ارزش مندی و اعتماد به نفس، خودشناسی و ارتقای سلامت روانی آنان نقش مؤثری را ایفا می کنند.
این گونه خدمات از طریق تدریس درس مهارت های زندگی در قالب ساعت پرورشی، اجرای آزمون ها و انجام فرایند هدایت تحصیلی و اطلاع رسانی شغلی و آموزش فرایند برنامه ریزی تحصیلی و طرح ریزی شغلی در فرصت های مناسب اجرا می شود.
آموزش شیوه های صحیح مطالعه و بهسازی حافظه:
برخی از دانش آموزان با وجود این که افت تحصیلی نشان نمی دهند، ممکن است نیاز به آموزش شیوه های صحیح مطالعه و روش های به سازی حافظه داشته باشند.
آموزش چنین روش هایی می تواند به جلوگیری از اتلاف وقت دانش آموز و بالا بردن بهره وری او کمک کند. برنامه ریزی برای مطالعه، رعایت اصول یادگیری در برنامه ریزی برای مطالعه، رعایت ویژگی های حافظه های مختلف می تواند به دانش آموز کمک کند تا روش مطالعه صحیحی داشته باشد و نتیجه بهتری کسب کند.
نقش مشاور تحصیلی در کاهش اضطراب امتحان:
اضطراب، مرحله ی پیش رفته ی استرس مزمن است که خبر از خطری قریب الوقوع می دهد و شخص را برای مقابله با تهدید آماده می کند. روان شناسان، اضطراب را پاسخی سازش یافته تلقی می کنند و هرجا که موضوع امتحان و ارزشیابی به میان میآید، اضطراب هم پدیدار می شود. اغلب افراد در جلسه ی امتحان و یا قبل از آن درجاتی از اضطراب را دارا هستند.
داشتن مقداری اضطراب در شرایط امتحانی کاملاً طبیعی و گاهی حتی ضروری است؛ چون موجب بالا نگه داشته شدن سطح انگیختگی فرد شده و عمل کرد او را بهبود می بخشد؛ اما در صورتی که میزان این اضطراب از حد طبیعی بالا برود باعث مختل شدن عمل کرد فرد خواهد شد.
بنابراین، مشاور تحصیلی تلاش می کند با آموزش شیوه ی صحیح مطالعه، بالا بردن کارآیی حافظه، استفاده ی بهینه از زمان و استفاده از روش های آرامش ورزی، دانش آموز اطمینان و یقین نسبت به خود پیدا کند.
چنین دانش آموزانی افکاری از این قبیل دارند: «نمره ی کمی خواهم گرفت»، «خوب نخوانده ام»، «همیشه شکست می خورم» مشاور تحصیلی کمک می کند تا دانش آموز با تسلط بیش تری به مطالب مورد نظر سر جلسه ی امتحان حاضر شود.
در صورت حاد بودن میزان اضطراب، دانش آموز به مراکز اختصاصی تر ارجاع داده می شود.
نقش مشاور تحصیلی در زمینه ی بررسی افت تحصیلی:
برخی از دانش آموزان ممکن است دچار افت تحصیلی شوند؛ از این رو یا خود به مشاوره تحصیلی مراجعه می کنند یا توسط مسئولین مدرسه به مشاور مدرسه معرفی می شوند.
در هر حال، مشاور تحصیلی به بررسی مسئله ی افت تحصیلی می پردازد و برای بررسی احتمال وجود عمل خانوادگی از خود دانش آموز و خانواده ی او کمک می گیرد.
عوامل مدرسه را نیز مورد بررسی قرار می دهد و هم چنین به بررسی سلامت جسمی و روانی دانش آموز می پردازد. شناخت و پیدا کردن علت افت تحصیلی در گام اول قرار دارد.
بعد از پیدا کردن علت، مشاور به کمک دانش آموز و در صورت لزوم خانواده او و مسئولین مدرسه به رفع آن علت اقدام می کنند؛ یا این که راهنمایی هایی به دانش آموزان برای رفع علت ارایه می شود و پیش رفت او مورد پیگیری قرار می گیرد.
از جمله ی این راهنمایی، شامل شیوه ی افزایش انگیزش دانش آموز، آموزش شیوه های صحیح مطالعه، آموزش شیوه های مواجهه با تغییرات اساسی و غیره خواهد بود.
نقش مشاور در تأمین بهداشت روانی دانش آموز:
دانش آموزانی از سلامت روانی برخوردار هستند:
- که اولاً خود را فردی ارزش مند و قابل احترام بدانند و به توانایی های خود اطمینان داشته باشند
- ثانیاً بتوانند بدون دغدغه ی خاطر و ناراحتی با واقعیات زندگی مواجه شوند و کل وجودشا. را همان گونه که هست بشناسند و بپذیرند.
- ثالثاً با آرامش خاطر و احساس امنیت و با شوق و امید زندگی کنند.
دانش آموزی که با بحران و مشکل روانی مواجه است، توانایی ایستادگی در برابر فشارهای وارده را ندارد و در حل مشکلات به طور منطقی و سنجیده عاجز است.
چنین دانش آموزی جهت حل مشکل و برقراری تعادل به مشاوره نیاز دارد. مشاور چشم انداز تازه ای را به ماجراهای ذهنی دانش آموز می گشاید.
چشم انداز و نگاهی که به آدمی مجال زیستن می دهد و فرصتی فراهم می کند تا فرد خودش را در ذهنش بازسازی کند و قدرتی را در اختیار فرد می گذارد تا با بهره گیری از آن نوع جدیدی از حضور را در پهنه ی روابط بین فردی تجربه کند.
افزون بر این، مشاور، وظیفه ی نظارت بر خویش را نیز بر دوش می کشد.
مهمترین فعالیت های اجرایی مشاوران در تامین بهداشت روانی به شرح زیر است:
– شناخت محدودیت های روانی، فیزیکی دانش آموزان.
– ایجاد ارتباط صحیح و اصولی بین دانش آموزان و اولیای مدرسه.
– فراهم آوردن فرصت مناسب برای دانش آموزان به منظور خودشناسی و یادگیری روش های حل مسئله و تصمیم گیری.
– مصاحبه های فردی برای شناخت مشکلات دانش آموزان و راهنمایی آن ها.
– برگزاری جلسات مشاوره ی فردی و گروهی با دانش آموزانی که مشکلات تحصیلی و خانوادگی و شخصی دارند.
– تشویق دانش آموزان به همکاری های اجتماعی.
– ایجاد هماهنگی بین فعالیت های خانه و مدرسه به منظور بهبود وضعیت تحصیلی و رفتارهای دانش آموزان.
– برگزاری جلسات مستمر بحث و گفت وگو با دانش آموزان و تلاش در جهت حل مسائل و مشکلات آنان.
– تشکیل جلسات مشاوره با خانواده و یاری دادن والدین برای رفع مشکلات دانش آموزان به شیوه ای درست.
– ارزیابی نیازها و بررسی مشکلات دانش آموزان در زمینه ی مسایل شخصی، خانوادگی، اجتماعی، تحصیلی، اخلاقی و انضباطی.
– تنظیم و اجرای برنامه های آموزشی در زمینه های رشد و پیش گیری و درمان مشکلات.
– همکاری با معلمان و کمک به آنان در حل و فصل مشکلات دانش آموزان و شرکت در شوراهای مدرسه.
– انطباق دانش آموزان با محیط مدرسه، معلم و دروس و ایجاد انگیزه مناسب برای درس خواندن و عدم احساس ناتوانی در موارد شکست تحصیلی با نگاه جامع به اهداف وظایف آموزش و پرورش.
سخن پایانی
مشاوره، میدان عمل خود را توسعه داده و در اختیار دانش آموزان در همه ی مقاطع تحصیلی قرار داده است. مشاوره شامل تمام جنبه های رشد و تکامل دانش آموز است.
در گذشته، راهنما شخصی ناصح بود و امروز نقش مشاور، ارزیابی کننده ی پیش رفت فرد، کمک دهنده ی به او در حل مشکلات، رابط بین خانه و مدرسه و هماهنگ کننده ی فعالیت های راهنمایی کارمندان و معلمین و طرف مشورت در تنظیم برنامه ی درسی است.
در دنیای کنونی، پیش رفت همه جانبه ی دانش آموز، مورد نظر مدارس جدید است و تنها به کسب مهارت های آموزشی و یادگیری های درسی اکتفا نمی شود؛ بلکه هدف، رشد همه جانبه ی شخصیت کودک است تا به جایگاه و مقام یک فرد بزرگ سال کامل برخوردار از سلامت روان برسد.
از جمله اموری که مورد توجه است، سازگاری های حرفه ای، اجتماعی و شخصیتی اوست، مفهوم تازه ی آموزش و پرورش، سازگاری با موقعیت های زندگی و خدمات راهنمایی با هدف حمایت از مدارس و ایجاد تسهیلات لازم برای رسیدن به آن سازمان است.
با این تعبیر لزوم و گسترش خدمت راهنمایی و مشاوره در تمام مقاطع تحصیلی از ابتدایی تا دبیرستان یک ضرورت مسلم در همه ی جوامع پیش رفته است.
مشاور مدرسه با آگاهی از ارتباط تنگاتنگ مشکلات تحصیلی با زمینه های روانی – اجتماعی دانش آموزان، با استفاده از متون و روش های راهنمایی و مشاوره از طریق شیوه های مختلف فردی، گروهی و خانوادگی به دانش آموزان کمک می کند
تا با بررسی های همه جانبه ی مشکلات بتوانند راه حل یا راه حل های مناسب را انتخاب و برای اجرای آن ها برنامه ریزی کنند و در نهایت عمل کرد دانش آموزان در ابعاد مختلف بهبود یابد.
